Thyrsostachys siamensis (Kurz ex Munro) Gamble – Tầm vông

Tên khoa học: Thyrsostachys siamensis (Kurz ex Munro) Gamble

Tên Việt Nam: Tầm vông.

Tên địa phương: Tre cán giáo, Tre cà lay.

1. Đặc điểm nhận biết.

Thân đứng thẳng hình thành bụi tre dày đặc, chiều cao 8-13 m,, đường kính 3-5 cm, ngọn thẳng hay hơi uốn cong; chiều dài lóng 15-30 cm, lúc non phủ lông mềm trắng; vách thân rất dày, gốc gần đặc ruột; vòng thân phẳng; phía dưới đốt có một vòng lông màu trắng cao khoảng 5mm; tập tính chia cành rất cao, cành chính không phát triển lắm; chiều dài của chồi lớn hơn chiều rộng. Bẹ mo tồn tại, chất mỏng, mềm, dài gần bằng lóng hay hơi dài hơn, mặt lưng mọc dán lông gai ngắn màu trắng, miệng bẹ nổi lên hình chữ sơn; lưỡi mo lùn thấp, đầu có lông mảnh ngắn thưa; phiến mo đứng thẳng, hình tam giác dài, gốc hơi thu hẹp, mép hơi cuộn vào trong. Cành nhỏ có 4-12 lá; bẹ lá có lông gai màu trắng, mép có lông mảnh; tai lá rất nhỏ hay khuyết; lưỡi lá cao khoảng 1mm, mép trên có lông mảnh; phiến lá hình lưỡi mác hẹp, dài 9-18 cm, rộng 0,7-1,5cm, hai mặt đều không lông hay lúc non mặt dưới có lông mềm, gân cấp hai 3-5 đôi. Cành hoa dạng hoa tự chuỳ tròn, màu trắng xanh, có nhiều nhánh nhỏ, mỗi đốt mọc tụm ít bông nhỏ giả, phía dưới tụm bông nhỏ giả có 1 phiến lá bắc hình thuyền, không lông, đầu cắt bằng; có lóng cành hoa nhỏ nhẵn phẳng, rất nhỏ, có rãnh máng; bông nhỏ gần như màu trắng, dài 1,2-1,7cm, rộng 3-5mm, chứa 3 đoá hoa nhỏ; mày trống 1 chiếc, dài 0,8-1cm, hình trứng, đầu nhọn, gốc có lông mềm dài màu trắng, 8 gân; mày ngoài giống mày trống nhưng khá dài, chỉ đầu hoa nhỏ phía dưới có nhung lông, mày trong của hoa nhỏ phía dưới hẹp, có 2 gờ, trên gờ mọc lông mảnh, đầu xẻ sâu tới phần giữa, mày trong của hoa nhỏ ở đỉnh không gờ, đầu lõm, có 2 mũi nhọn ngắn, không lông, dài hơn mày ngoài; mày cực nhỏ không tồn tại; nhị có thể thò ra ngoài, chỉ nhị rời; bầu lúc đầu hình trứng sau hình dẹt, đầu nhuỵ 1-3, dạng lông vũ, cong.

2. Đặc tính sinh vật học sinh thái học

2.1. Điều kiện tự nhiên

 Khí hậu nhiệt đới mưa mùa, nhiệt độ trung bình hàng năm 26°C, lượng mưa hàng năm trên 1.500 mm mưa tập trung từ tháng 4 tháng 11. Độ cao so với mặt nước biển dưới 400m. Địa hình đồi thấp, nhấp nhô. Đất cát đến cát pha.

2.2. Đặc điểm quần thể, sinh sản, sinh trưởng và phát triển

Tầm vông được trồng phân tán từng khóm,   có thể là một đám nhỏ gần nhà hoặc trong trang trại. Hàng năm măng lên từ thân ngầm. Khi măng lên khỏi mặt đất, măng có xu thế uốn vào khóm, khi ra lá tán toả rộng ra xung quanh,vì vậy nhìn một khóm Tầm vông thấy phần gốc xoè rộng, phần giữa khóm nhỏ hơn và phần tán lại toả rộng.

Mỗi khóm thường trên dưới 50 cây có khi hàng trăm cây.

3. Phân bố

Tầm vông là cây nhập nội từ Lào có trồng ở tỉnh Lai châu và từ Quảng Trị trở vào. Tập trung nhiều là ở vùng Đông Nam Bộ.

4. Giá trị sử dụng

Thường dùng thân cây làm vật liệu xây dựng, làm nhà (rui mè…) và đồ dùng trong gia đình; làm cán cuốc, thuổng, dao, giáo mác (vì vậy có tên là cán giáo).

Trong giao thông dùng làm rào chống, sào căng buồm. Trong công nghiệp chế biến có thể làm nguyên liệu giấy hoặc làm thủ công mỹ nghệ.

5. Kỹ thuật kinh doanh

Kỹ thuật kinh doanh chưa đựơc nghiên cứu. Theo kinh nghiệm của người dângiống trồng thường dùng giống gốc, khai thác tuỳ tiện cần lúc nào chặt lúc đó.

6. Hiện trạng sản xuất

Tầm vông được trồng theo tập quán và nhu cầu sử dụng, không có sự quản lý thống nhất.

7. Khuyến nghị

Có thể khuyến nghị nhân dân các vùng trồng  Tầm vông để đáp ứng nhu cầu tre trúc ngày càng nhiều.

Có thể trồng thành hàng phát huy khả năng phòng hộ, ngăn gió bão bảo vệ đồng ruộng hoa mầu. Cây Tầm vông cần được nghiên cứu kỹ hơn.