Gigantochloa albociliata (Munro) Kuzz – Mạy lay

Tên khoa học: Gigantochloa albociliata (Munro) Kuzz

Tên Việt Nam: Mạy lay

Tên khác: Le lông trắng

Đặc điểm nhận biết

Thân cao 6-10m, đường kính 2-5cm, bề dày vách thân 5-10mm, ngọn rủ; lóng màu lục xám, dài 20-35cm, phần nửa trên có phủ lông cứng thô màu trắng. Mỗi đốt thân có nhiều cành mọc cụm, cành chính không rõ. Mo rụng sớm, chất da, mặt lưng mọc dán lông gai nhỏ màu đen nâu dễ rụng, về sau trở nên không lông; tai mo không rõ; lưỡi mo cao 1-1,5cm, mép xẻ răng không có quy luật; phiến mo đứng thẳng hình lưỡi mác hay hình tam giác dạng trứng, gốc thu hẹp hình tròn hướng vào men theo đỉnh bẹ hơi kéo dài ra ngoài. Cành nhỏ cấp cuối có 8-10 lá, bẹ lá phủ lông mềm màu nâu đến màu trắng xám, về sau trở nên không lông, lườn dọc rõ; tai lá không tồn tại; lưỡi lá cao 1,5-3,5mm, mép có lông mảnh nhỏ; phiến lá hình lưỡi mác dạng dải, dài 15-20cm, rộng khoảng 1,5-2,5cm, mặt dưới màu trắng xám, mặt trên không lông, mép ráp, một hay cả 2 bên đều có răng cưa nhỏ, gân cấp hai 6-9 đôi, gân ngang nhỏ không tồn tại nhưng thường có chấm nhỏ trong suốt thay thế; cuống lá dài khoảng 2,5mm. Cành hoa không lá, dài nhỏ, chiều dài lóng 2,5-7,5cm, không lông, mỗi đốt có 10-20 chiếc bông nhỏ giả mọc vòng; bông nhỏ nhỏ yếu, dài 1,5-2cm, rộng 2,5mm, thường cong hình cung, chứa 1 hay 2 hoa nhỏ, phía dưới xen 1 hoa nhỏ đực bất thụ, toàn bộ không lông, mày trống 2 hay 3 chiếc, hình trứng, đầu nhọn gấp, mép có lông mảnh màu trắng; mày ngoài hình elíp dài, đầu nhọn gấp hay có xẻ nông, có nhiều gân, mép thương cuộn vào trong, cũng có lông mảnh màu trắng; mày trong ngắn hơn mày ngoài hay thường rất ngắn, hình trứng đầu tù, lưng có 2 gờ, trên gờ mọc lông mảnh, nhưng mày trong của hoa nhỏ phía trên không có gờ và lưng cuộn tròn, chỉ chỗ đỉnh mọc lông mảnh ; bao phấn có thể thò ra ngoài hoa, màu lục vàng, phủ lông nhỏ khá dài, đầu có mũi nhọn nhỏ, chỉ nhị lúc đầu dính thành ống ngắn thô, về sau tăng trưởng mà thành ống chất màng; bầu hình trứng hẹp phủ lông, vòi dài nhỏ, núm nhuỵ màu trắng 1 hay xẻ 2.

Đặc tính sinh học, sinh thái học

2.1. Điều kiện tự nhiên: Mạy lay thường mọc ở nơi có lượng mưa trung bình năm từ 800-1300mm, nhiệt độ trung bình năm 28^oC, trên đất có độ phì trung bình hay nghèo và thoát nước tốt.

Một bụi tre 6 tuổi, đã mọc lên 27 thân tre với chiều cao trung bình 10,5m (biến động từ 5-16m) và đường kính trung bình 2cm. (biến động từ 1-3cm). Một bụi mạy lay trưởng thành mang 50-60 thân.

2.2. Đặc điểm quần thể, sinh sản, sinh trưởng và phát triển

Sinh cảnh tự nhiên của Mạy lay là kiểu rừng nhiệt đới hỗn giao gỗ+tre ở độ cao trung bình và thấp mọc tự nhiên trong rừng thứ sinh, hỗn giao với cây gỗ và chiếm tầng thứ 2 của tán rừng. Sinh sản hàng năm là măng mọc từ cây mẹ, khả năng tái sinh tự nhiên tốt. Cây ra hoa rải rác hoặc đồng loạt. ở Thái Lan, mạy lay thường có hoa rải rác vào tháng 10-12. Hạt chín vào tháng 2 đến tháng 4. ít khi thấy hiện tượng khuy. Chu kỳ khuy khoảng 30 năm (ở bang Assam của ấn Độ). Mùa khô mạy lay thường bị rụng lá.

Chưa có nghiên cứu về sinh trưởng và phát triển của măng.

Vùng phân bố

Phân bố ở Tây nguyên, Tây Nam Bộ và Tây Bắc, phân bố nhiều ở Sơn La

Giá trị sử dụng:

Mạy lay thường được khai thác lấy măng ăn, làm đồ gia dụng trong gia đình.

Kỹ thuật kinh doanh:Có thể trồng Mạy lay bằng hạt hoặc bằng đoạn gốc. Có thể thu hạt khi cây ra hoa rải rác. Nếu trồng bằng gốc, sẽ lấy thân ngầm và đoạn thân dài 30-50cm. Nếu trồng qui mô nhỏ có thể lấy cây con từ rừng về trồng.
Hiện trạng sản xuất

Thường khai thác cây 3 tuổi, với chu kỳ chặt 3 năm 1 lần. Thường chặt vào cuối mùa khô. Cây dùng làm bàn ghế có thể khai thác khi 2 tuổi, cắt sát gốc (Phần gốc cao 1-2m, thường được dùng vì có vách dày hơn); nếu chặt thân 3 tuổi thì già, khó uốn, còn cây non hơn sẽ bị biến dạng khi hơ lửa. Cây khai thác vào cuối mùa khô thì bền hơn với mối mọt. Măng thu vào mùa mưa.

Cho đến nay người ta chỉ khai thác Mạy lay trong rừng tự nhiên, chưa gây trồng, khai thác tuỳ theo yêu cầu của thị trường. Giá cả tuỳ thời điểm.

Khuyến nghị

Mạy lay là cây có thể dùng vào trồng tre lấy măng bởi măng của Mạy lay ăn rất ngon và thơm. Cần có nghiên cứu sử dụng Mạy lay hợp lý, đảm bảo khai thác lâu dài, ổn định.